NOWY ALUMNAT
Alumnat (Collegium Clericorum) wybudowano na początku XVIII wieku z fundacji biskupa Franza Ludwiga von der Pfalza-Neuburga, zaprojektował go przybyły z Wiednia mistrz murarski Johan Blasius Peintner. (Podobnie na początku XVIII wieku powstał budynek Orphanotropheum – sierociniec dla katolickich dzieci pochodzenia szlacheckiego wzniesiony przy ulicy Katedralnej 4 na Ostrowie Tumskim w latach 1702-15 przez tego samego budowniczego, również z fundacji biskupa Franza Ludwiga von der Pfalza-Neuburga).
Początki tej budowli związane są z fundacją budynku w 1720 r. Archiwum w swoim zasobie przechowuje dokumenty fundacyjne ( sygn. II c 1 a – Fundatio Alumnatus 1720r., wraz z odpisem sygn. II c 1 b, sygn. XX 19 –Biskup Franciszek Ludwik zatwierdza fundację nowego alumnatu maj 1724r., w tym transumpt dokumentów: 1.01.1720 – Planowanie fundacji dla nowego alumnatu oraz 23.03.1724 – Wybudowany alumnat dla kandydatów na księży). Główne prace budowlane przypadały na lata 1725 – 1729. Po zakończeniu budowy i wyposażeniu pomieszczeń, klerycy od lat 30 XVIII wieku mieszkali w Alumnacie na nad Odrą, który w związku z wydłużeniem przez Stolicę Apostolską okresu formacji, okazał się z upływem lat zbyt mały i wymagał kilkukrotnej rozbudowy.
Pierwotnie budynek składał się z barokowego korpusu frontowego, którego fasada otwierała się na północ, i skrzydła zachodniego (fot. 1). Budynek Collegium Clericorum zbudowany był w typie pałacu miejskiego, a utrzymany w barokowej formie architektonicznej proweniencji austriackiej. Kolejne rozbudowy polegały na wzniesieniu w 1. połowie XIX wieku skrzydła wschodniego (fot. 2) z jednoczesnym dobudowaniem do budynku głównego od strony wschodniej neogotyckiej kaplicy.
Budynek został zniszczony w około 80 procentach, 2 maja 1945 roku, w wyniku bombardowania miasta.
Do chwili odbudowy, w miejscu alumnatu było usypane wzniesienie, skrywające fragmenty ceglanych piwnic i fundamentów dawnego budynku. Nasyp ten stanowił część bulwarów spacerowych nad Odrą. Przez ten zielony teren, obsadzony ozdobną roślinnością spacerowicze mogli przyjść, krótszą drogą z Mostu Pokoju na Ostrów Tumski.
W 2012 roku wmurowano kamień węgielny pod budowę nowego alumnatu, który dziś jest siedzibą Biblioteki Archidiecezjalnej oraz Archiwum Archidiecezjalnego z Biblioteką Kapitulną.
Intensywne prace ruszyły w listopadzie 2013 na podstawie projektu przygotowanego przez architekta, Jerzego Gomółkę. Nawiązująca do baroku bryła budynku została odtworzona na podstawie źródeł archiwalnych i archeologicznych, jest tym samym nową odsłoną pierwotnego alumnatu z początku XVIII wieku (należy porównać fotografię nr 1 z fotografią nr 4).
W nowym alumnacie jest siedem kondygnacji – jedna podziemna i sześć naziemnych o łącznej powierzchni prawie 4,5 tys. metrów kwadratowych. W całym obiekcie znajduje się 16 km bieżących półek, zarówno w regałach stacjonarnych, jak i przesuwnych, na których spoczywają zbiory biblioteczne i jednostki archiwalne.
13 października 2020 r. ks. Abp Józef Kupny, Metropolita Wrocławski dokonał uroczystego błogosławieństwa i otwarcia gmachu nowego alumnatu.
Całkowity koszt wykonanych prac to ok. 21 mln zł. Pochodziły one ze środków Archidiecezji Wrocławskiej, dotacji Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Fundacji „dla Ostrowa Tumskiego we Wrocławiu” – odpowiedzialnej za budowę obiektu.
